Monday, 4 December 2017

thianghlimna

Thianghlimna kan tih hi kawng chi hrang hrang in asawi theih awm e.Tiang hian lo then hrang ta ila atha awm e.
(1)Pawnlam Thianghlimna
(2)Chhun­glam Thianghlimna

1Thes 4:7-8 kan en chuan kan Pathian hian bawlhhlawh tur in min ko lo va,thianghlim turin min ko zawk ani. Chumai pawh ni lo vi'n a kohna pawisa lo tu chuan mihring apawisa lo ni lo vi'n Amah a thlarau thianghlim pe thintu chu a pawisa lo ani ati zawk hial ani. PYD zingah hian Pathian pawisa lo engzat tak awm ang maw?

Pawnlam Thianghlimna kan tih hian tam tak sawitur a awm ani..Zuk leh hmuam,Ruihtheih thil ah te leh adang tamtak pawh a awm ani..

Zuk leh hmuam kan tih hian heng Zial, Sadah, Vaihlo atanga siam chi hi chu a huam vek ani. Vaihlo ah hian Chemical chi hrang2 hlauhawm tak tak 4000 chuang zet a awm ani. Vitamins pai chu sawiloh Nun ti tawitu ah hian PYD te kan va inhnamhnawih nasa tak em! A that loh zia hre reng chungin kan tlangvalte, kan mipa te'n Maicham mei amit ngai lo tih thu chang chawi ang hrim in an zu khu hlerh hlerh bawk a. An tan pawh apawi tawh tehlul nen,an bula a khu hip pha chin te hriselna thleng in a khoih pawi ani. Hmuam chi pawh nise,a tu amah fihlim tum reng hi kan awm lo..Thianghlim tura min ko tu Kan Pathian thinlai khi ava na dawn em!!

Ruihtheih thil leh adang ah te kan fihlim em le? A Thuthlung keng tura a koh hran te kan ni a, Kan thenawm ringtu te chuan lo ti ang hmiang. Keini zawng heng thil laka kan fihlim loh a,kan thianghlim loh zawngin Lalpa hmel khi kan hmu dawn reng reng lo.

In leh lo enkawlna kawngah te kan thianghlim em?Thenrual tha leh mikhual te chettlat nan pawh a iai awm khawp a trawp te hian kan awm thin em? Kan inenfiah atul hle mai. Fai hi Pathian an na ani tih i hre reng ang u.
Chu mai ala ni lo, Nulat/Tlangval inngaihzawnna kawngah te kan thianghlim em?Hmun fianrial ah duhber te nen a kan awm lai pawh ni se Thianghlimna Vawng nungtu kan ni em?

Golden Chance pawh ti Zero thak ngam PYD Lalpa'n amamawh ani. Angel te bihthlak pawh ka ngam zan e ti thei tur leh Kalvari Sadai thiat lo tur in hawh rawngbawl pui duhtak te u, Kan kawppui te lakah pawh Thianghlimna hi motto ah i neih ngam ang u.

Incheina ah pawh nise,hawh u Khawvel in ke a pen rual hian hma i sawn ve zel ang u.PYD te thenawm te aiin kan thing tur ani lo. Amaherawh chu PYD kan nihna leh Thianghlimna tlansan lo zawng in.A tunlai apiang leh a chhuak thar apiang bawh huam huam zingah te hian i tel ve lovang u. Heng mi te hi tu te nge an nih? An nun dan reng mai te saw,An thianghlim in an va han mawi ngai em,mite'n min tih theih na tur in.Tin chumai ala ni lo, Kan tawngkam chhuak kan sawi duh zawng te hi Lal Isua duhzawng thu kan sawi thin em? Kan in ngaihtuah angai takzet ani.Thuthlung fa ni ve lo te pawh nasa takin an in zirtir a,beihpui an thlak mek lai hian Penticost Thlalai te i muang lovang u. Chuti lo zawng Van kan kaina tur a Rahbi kan tuk hian hma asawn thei lo palh ang e.

Chhunglam Thianghlimna tlem tarlang leh ila.1kor 3:16 kan en chuan Pathian In in nih leh Pathian Thlarau nangmahni ah a awm reng tih in hre lo em ni?Tupawh in Pathian In chu a tih khawloh chuan chumi chu Pathian in a tikhaw lovang. Pathian In chu a Thianghlim si a,Chu In chu nangmahni in ni e tih kan hmuh kha.Chu In chu rilru Thianghlim lo,ngaihtuahna bawlhhlawh,duhamna te,eiruk duhna te,Chapona te,itsikna te,rawngbawlpui te thawhpui theih lohna te hian hian Lalpa Insak hi kan ti khawlo thin em?
Khing kan sawi tak zawng zawng ah te kan fihlim chuan kan thenawm ringtu te pawn krista rawngbawltu ah leh Pathian thuruk enkawltu ah min ngai thei dawn ani. Krista rawngbawltu ni tur leh athuruk te enkawl tu ni tur chuan Mi Rinawm kan nih tel angai bawk ani.
Pharisaite leh Jentail te ang mai a kan khawsak phung ,kan nundan a thianghlim loh chuan kan chan tur chu Gehena Meipui ani.Kolosa 3:25 kan en chuan Thil dik lo ti tu chuan a thil dik lo tih man chu a hmu leh ang.Mi thlei bikna reng a awm si lo tih ziak ang khan.Chuvang chuan ka thalai pui te,Kan taksa ,kan rilru,kan thlarau apum akan tih thianghlim ahun tawh tak zet ani.Kan khawvel hmawr tawh tak ah hian Nitin mai in Vanram kan pan ani a,Kan kawng te chu a chang in hnim hling nei te,Chirhdup te leh khirhkhan tak2 te pawh ani ang,thlemtu Diabol an Kan sa panna zawn ah kawng hrang2 in min thlem thin pawh nise hawh u..Unau duhtak te u,Bungbel Thianghlim Lalpa hmantlak ni thei tur in kan nun i buatsaih thar ang u.Tichuan ala hre ve lo te hnen ah pawh Thianghlimna thu hi uar takin i puang zel ang u.

thianghlimna sermon

Thianghlimna sermon hi kohhran tinah kum khata Pathianni t<k khat tal tih a ni a, hman zel tur anga duan pawh niin a lang lo. Circular hran siama kohhran tina thawn leh ai chuan 2016 Ni Pawimawh bua telh hian kohhran ten kan awlsam phah beisei a ni. Kum dang zel chu huam lo tura ngaih a ni.

Pathian ze pui duhawm tak chu “Thianghlimna” hi a ni. Thil thianghlim tawh phawt hi chuan mi a h$pin duhawmna a nei \hin, chu mi piah lamah pawh zahawmna a keng tel zel. Kan Pathian thuin “Nangni in thianghlim tur a ni, kei ka thianghlim si a” (I Petera 1:16) tia thu min p>k pawh hi hmangaihtuin duhsak taka thu min p>k a ni. Thup>k hi miin a zawmin a hnawl thei a, thup>k zawmtuin ham\hatna leh malsawmna tam tak a dawng \hin a, thup>k pawisa lo tuin harsatna leh buaina tam tak a t^wk bawk \hin. Kan Pathianin duh thlang turin zal>nna min pe a ni (Deut 30:19).

Kan thupuiin duhsak taka Pathian ze ropui \awm tura min kawhhmuh hi a hlu hle a ni. Hetih rual hian, Bible-in “Thianghlimna” a sawi hian a huamkim hle tih pawh hre thar leh ila. “Chutichuan duhtakte u, ch<ng thutiam chu kan neih avangin tisa leh thlarau bawlhhlawhna zawng zawngah i intifai ang u, Pathian \ih d>k chunga thianghlimna tifamkimin” (II Kor 7:1) a ti a.

|henkhatin tisa lam thianghlimna an ngaihpawimawh hle laiin thlarau lam faina leh thianghlimna an ngaihthah a. A \hen thlarau lam faina uar hle si a tisa lam thianghlimna ngaihthah si pawh a awm theih bawk. T<n \umah hian , Tisa leh Thlarau lam bawlhhlawhna zawng zawnga intifai / intithianghlim turin min duh a ni. Kan tisa leh thlarau nun inb<k tawk (balance) ngaihpawimawh hi kan Bible zirtirna a ni.

Ei leh b^r lama thianghlimna : Sa ei thiang leh thian lo (Lev 11:47) Bible-in thiang a tih chi ho hi chu satui an ni zel. Thiang lo a tih hi erawh chu sawimawi chawp ngaite an ni hlawm.

Z<k leh hmuam laka thianghlimna : Kan pi leh pute a\anga z<k leh hmuam uar hnam tia sawi kan ni \hin. Kawvel changk^ng z>lah z<k leh hmuamin hriselna a tihchhiat nasat zia leh sum p^i, puar leh f^nna ni si lova kan hman nasatzia pawh hi tarlan tel a \ul. Civil supply-a tel chin hi chu a \ha, a b^k sawimawi chawp ngaite hi chu intihbawlhhlawh nan hmang lo teh ang u. Kan lo hrisel zawk nan leh sum p^i kan inrenchem nan te pawh a \ul a ni.

hlawhtling turin taimak angai

               Kan thupui hi vawi tam tak thusawitu leh mi thahnemngai ten an sawi kan hre tamin zawm atana tha kan hriain kan nunin a tawngbaw viau tawh awm e.  Amaherawhchu, zawmtur a pawh chu ngun taka inzirtir a ngai tlat thung si a ni. Tunah chuan hlawhtling tur chuan taimak ringawt hi a tawk tawhlo emaw ni chu aw tih rum rum chang a tam ta mai. Hlelmhletna in kan ram a tuam a, dik taka tih chuan hlawhtlin a har ta hle ni te pawh hian a lang thin. Mahse, taima leh thawkrim te hi chu an hlawhtling ngei ngei thin tih erawh kan hriat thar fo a tul khawp mai.
          Hlawhtling kan tih hian mizo te hian enge kan kawh tir ber le? Sorkar hna thawk a, sum tam tak la lut a, inlehlo nei tha te hi hlawhtling kan ti mai ni hian alang. Kan hlawhtlin leh hlawh tlinloh teh nan sum leh dinhmun sang kan hmang ber thin. Mihlawhtling kan teh dan te pawh hi ngun taka ngaihtuah that chu a ngai a ni. B.C. Forbes chuan mi in a theihtawp chhuah a, a theihna zawng zawng a a beih chuan khawvelin hlawhchham ti mah se a hlawhtling a ni a ti mauh mai. Mi hlawhtling te chu mahni tum leh duh em em dinhmun a din emaw neih emaw hi hlawhtling kan ti thei ang. Hlawhtling hi a tam lam leh hlut lam atanga in teh sak chi a nilo a, a tawngtu in alo tumlawk dan leh a lungawina atang a teh tur ni in a lang. Mi pakhatin sum tam tak neiin in leh lo tha tak a din a, hlawhtling a inti em em a, chutih laiin a thenawm pa chuan sangha thahnem tak a man a, a tukah bajar a hralhna in buhfai lakna a neih dawn avangin hlawhtling a in ti viau thei bawk. Chuvangin hlawhtlinna chu thinlung atanga duhthusam kan thlen hian a lo awm thin alo ni reng mai. Sum tam tak a ni emaw dinhmun sang a ni emaw rilru chhungril atanga lawmna nena kan thlen a kan chan hian  hlawhtlinna kan ti thei ang. Sum ringawt hi chu hlawhtling tehnan hmang dawn ta ila chuan hlawhtlinna avanga hlimna hi mi tlemte te tan chauh a neih theih a ni dawn tihna a ni a. chuvangin hlawhtlinna kan neih tum dan ah pawh hian  kan fimkhur chu angai hle ang.
          Hlawhtlinna hi duh duh a neih leh chan theih chi a ni lo a, taimakna leh tihtak tak na tello chuan vanneihna ringawt a neih chi a ni lemlo. India President kalchhuak ta Dr APJ Abdul Kalam pawh kha chanchinbu zuara a zirna tur hlawh chhuak chung a lehkha zir a ni a, Manmohan Singh tuna Priminister pawh hi electric thlen lohna khua atang a chawrchhuak mombati eng hnuaia lehkha zir thin a ni.
          Taimakna awmzia leh hlutna te hi sawi ngai lovin kan hre fur awm e. mi taima te chu kan ngaisang a, taimak avanga hlawhtling ta te pawh kan hre nual awm e. Mi taima bik te hi an piang bik emaw kan ti palh ang tih a hlauhawm ka ti. Taimakna hi pianpui a nilo a, mi in hrehawm chung chung leh peihlo chung chung pawha an tih hram hram hian mi taima kan ti mai zawk a ni. Chuvang chuan kan tawrhchhelna te, tumruhna te, beih talh talhna te avang hian midangte hian taima nihna (title) minlo pe mai thin alo ni. Taimakna hi hlawhtlinna bulthut a ni kan ti thei ang. Taimakna leh thawhrimna te hi inkawp tlat an ni. Lemziaktu lar tak Michelangelo khan a thawhrim zia thu sawiin ‘lemziak thiam ka tum nasat zia leh ka thawhrim zia hi chu mipuiin hria se ka thiamna hi nep tiin an ngaisang lovang’ a ti hial a ni. Hlawhtling tur chuan kan thawhrim a kan taimak a ngai takzet a ni. Microwave society ah kan cheng tawh a, thil reng reng awlsam leh reilo te chhung a tih kan tum ta vek a, hei hian kan taimakna a pawt hniam a thawkrim lova hlawhtlin kan tum ta vek emaw tih tur a ni. Mizo te hi hnam taima tak anga insawi reng thin kan ni a. A dikna chen chu awm mah se tun dinhmun thlir hi chuan kan taima tawklo hle in ka hria.
          Tunlaiah chuan vanneihna neih thut a hlawhtling nih kan tum theuh a, vannei lova kan inhriat chuan kan beidawng mai thin. Mizo thalai te hi kan teirei peihlo em em ni te hian a hriat a. Kan ngaihsan em em zirna lamah pawh hian tan kan lak a tul khawp mai. Pass tawk tawk leh tlin hram chuan kan lung a awi ve mai thin te hian a hriat a. Chutah zirna lamah lah hian taima taka zir a thawkrim a pass tha te ai chuan zir mang lova pass thei te hi kan ngaisang leh tlat thin. Nu leh pa ten a kan fa te taimak kan zirtir danah pawh hian kan inen ngun chu a ngai a ni. ‘Lehkha I zir thatloh chuan rim takin thlantui far zawih zawihin lo lam hna I thawk anga’ kan ti a. Taima tura kan inzirtir lai ngei pawh hian thawhrim chu anchhia a ni ti in an rilru ah kan tuh fo thin. Nuam sa deuh a hausak leh dinhmun sang a din hi kan inzirtir kawng awmchhun a nih miau si avangin zirna lama tlema hnufual deuh te tan chuan kawng a ping hle te hian a hriat thin a ni. Michael Jordan basketball avanga khawvel hriathlawh chuan ‘vawi tamtak ka lo hlawhchhamna hi ka hlawhtlinna tura kailawn pawimawh ber chu a ni’ a ti a ni. Chuvangin taimak kan inzirtir danah hian thawhrim leh taimak hi hlawhtlin na bul a ni tih kan thalai te rilru ah hian kan tuh a ngai takzet a ni.
          Kut hnathawh te hi thalai te hian kan uar lo em em a, hnamdang thalai te hi kan tluklo hle a ni. Kan rilru a kuthnathawh anchhia anga a intuh tawh vang nge kut hna thawka eizawng te hi kan ngaisang lo khawp mai. Chutih laiin film leh media in kan nitin nun a nghawng a, mi ni khat nun(stage performance) leh vacation hmang te TV atanga entawnin kan nun pum an awm dan anga hman kan lo tum ve khanglang thin bawk nen. Korean ho faina leh thianghlimna kan entawn a, a tha reng mai. Mahse ngun taka ngaihtuah chuan kan thalai te kar tluan leh kumpui linglet a fai veng reng a awm kan tum a, balh hlau a kan in tuai hlurh hlurh chhung hi chuan hlawhtlin a har viau a rinawm thin khawp mai. Mr Stuart Canada atanga Mizoram dinhmun siam that tuma rawn kal chuan Higher and Technical Institute, Mizoram a tlawh na a a thusawi pakhat ka vei zui em em chu ‘Mizoram leilung hi a tha em em a, thil engpawh a to thei hi in vannei hle mai; mahse, hlawhtlin pui tham thar chhuak tur chuan thlai te hi mizo thlan tuiin a chawm angai a ni’ tiin a sawi a ni. Chuvangin kan ram leilung te hi taimak chuan hlawhtlinpui tham khawpa tha a ni hrim hrim. Ramdang mai pawh nilo state dang han thlir hian ruahtui pawh dawng thalo chung hian fur ruah vawi hnih khat sur khawl nan lei laikhuar in chuta tui tling chuan an thlai te an chawm thin. Keini ram leilung nen chuan a hahdamthlak hlei khawp mai. Tunah pawh kan sorkarin N.L.U.P. hmangin rethei te khaichhuah a tum mek a ni a, a dawngtu te pawhin taima tak chunga kan thawh loh chuan kan hlawhtling dawn chuanglo a ni. Sorkar atang a tanpuina kan hmuh te hi hmang tangkai thiamin keimahni tih theih ve tawk hi chu kan tih ve a ngai a ni. Dale Carnegie chuan ‘hna harsa thawk hmasa la hna awlsam ho chu amahin a fel mai ang’ a ti a, a dik hle mai.
          Mizo thalai te hian hlawhtling tur chuan taima taka ruahman lawkna (Planning) tha siam a kan bawhzui a ngai a ni. Mark Victor Hansen chuan ‘mi tam tak kan hlawhtlinlohna chhan chu kan lo hlawhchham tawhna lehthal tum a hlawhtling tura ruahmanna kan siam peihloh vang a ni’ tiin a sawi a, a dik hle mai. Mizo thalai te hi han inzawh pawh hian tum renrawn nei a mahni hmakhua atana ruahmanlawkna nei kan vang hle awm e. Kan thianpa pakhat chu nupui a neih huna indan na tur a ngaihtuah lawk avangin thian dang te chuan an nuih zat hle a ni awm e. A tla chawp a nun kan hman than lutuk avang hian mi in ruahhmanna an han siam hian kan nuih a za tlat thin. Tin, ruahmanna nei a tih hlawhtlin lehloh hian mi ten min hmusit ang tih hlauh avang te pawh aniang. Bakah lehkha zir lai ah pawh ngun deuh a zir ve si fail nih te hi kan hlau viau thin. Kan High School kal ve lai chuan school changkang ah lut ve pha heklo kan ngaihtuah san theih ber a kan han ruahman ve pawhin sipai tan pah a lehkha zir bak kha chu kan ngaihtuah thleng meuh lo. Chuvangin inruahman na leh inpuahchah nate hi kan nei tha  tawklo fo thin. Hlawhtling tur chuan taima tak a beih fan fan angai tih chu hre theuh mah ila kan zuzi leh fo thin. Tun laiah career guidance te kan ti kan lehkha zir a ni emaw kan hmakhaw ngaihtuah nan hian taima takin hunte pawh hi kan pe in kan serh hrang ve ngam tur a ni.
          Tin, Hlawhtling tura pawimawh deuh mai chu tihtakzetna hi a ni a.  Mizo thalai te hi ngun taka kan in en fiah a ngai takzet a ni, thatchhia leh zawmthaw inti lemlo mah ila thil kan tih reng reng hi kan ti takzet em? Kan inzawh nawn fo thin a tul a ni. Tihtakzetna chuan mawhphurhna hlen a keng tel tlat a, kan hma zawna tih tur leh mawhphurhna hlen hi hlawhtlinna kawng pawimawh tak a ni. Thalai tam tak rintlakloh leh mahni ko a tih tur awm tihloh mai mai ching kan tam ta hle mai. Heng hian thatchhiat na lamtluang min zawh tir fo thin. Ngaihzamna min neih tir a ‘ni mai mai teh se’ tih na rilru min neih tir a kan hma hunah enge kan tawn dawn ngaihtuah miahloh a nitin a thalai vak khaw tang mai kan tam hle a ni. Tihtakzetna ah chuan mahni inthunun na leh thihsan nun hian hmun a chang tam hle. Jim Rohn chuan ‘thli leh sik leh sa inthlak thin chungah hian thu neilo mahla I mawhphurhna chu midang tihtur ni lovin nangma thu thu, I tihpuitlin tur a ni’ a ti a ni.
          A tawpber a kan sawi belh duh chu hlawhtling tur chuan bul tanna chu tlem leh beitham deuh te pawh nisela taima taka thawh a ngai thin a ni. Mizo te hi tlemte atanga bul tan kan thiamlo em em a, kan hlawhtlin thur thur nghalna tur a nih loh chuan kan peihlo fo thin. Mahni inrintawkna nen kan thiltihna zawnah a chung nung leh tha ber kan nilo maithei, kan hmalakna zawnah kan rilru zawng zawng kan pek a, kan rilru kan sawrbing a ngai thin a ni. Chu vangin thalai te kan inenchian a tul hle a ni. Hlawhtling tur chuan bul tanna tlawmte pawh nise kan taimak a, tumruhna nen a tihtak zet a kan beih a tul takzet a ni. Taima taka bul tan a, ruahhman lawkna fel tak kan siam a, zawi zawi a hmasawna mawhphurhna te kan tih hlawhtlin a, tih tak zet a kan thawh apiang kan tih thin a, kut hnathawh, zirna, sumdawnna, eng hna pawh nise taimakna leh tih tak takna nena kan thawh chuan kan hmazawnah kan hlawhtling zel dawn a ni.

sanitation pawimawhna

Sanitation tih chu JF Dictionary-ah chuan 'hrisel nana invawn thianghlimna' tiin a dah a. Invawn thianghlim hi hrisel nan kan mamawh a. Fai hi changkanna a ni bawk.

Thil reng reng hi a awmna hmun turah a awm loh chuan thil dangin a rawn thlak vat a, bawlhhlawh a ni mai thin. Thatna a bo chiah hian sualna hi a lo intlazep vat a. A khawi lai mai pawh hi engkim mai hian chenna atan an inchuh a. I fai viau chuan natna hrik ten hmun an nei lova, i balh a i tawp viau erawh chuan natna in a bawm vat mai ang che. Fai loh hi natna hrik chaw a ni. Chutianga awmte chu an fing lo a ni!

Invawn thianghlim a tul :
World Health Organization-in hriselna a hrilhfiah dan chuan 'taksa natna awmlo mai nilovin, rilru taksa leh khawtlang nun(social well-being)-a hriselna hi hriselna chu a ni,' tiin. Tin, kan zun leh ek paihchhuah dan leh kan bawlhhlawh paih dan mumal tak neih hi a sanitation hian a huam vek a. Kan nitin mimal nun invawn thianghlimna pawh a huam tel vek ang chu.

Kan nitin nun invawn fai loh avang te, kan in leh a vel kan vawn thianghlim loh a vangte, keimahni kan inthlahdah avangte hian kan pumpelh theih natna tamtak kan tawrh phah a. Sum leh tha tamtak kan sen phah thin. Natna zawng zawng a pumpelh theihloh a ni maithei; natna tamtak erawh kan pumpelh thei. Eng tin maw? Ele, kan invawn thianghlim in!

Ei leh in :
Kan nun theih nan kan eiin kan in thin. Hriselna leh chakna min petu ni mahse, a thianghlim loh chuan natna tamtak kan vei phah thei a. Natna hrik hian bawlhhlawh leh tawp hnawk ah piang in an tan chaw tha a lo ni ve thung a. Ek in mumal leh phuisui lo chu tho vin a bawm a, ei turah a rawn pu darh a. Kan kut kan silfai tawk loh avangin direct-in kan ei turah natna hrik a awm thei a. Nu-in tui thianghlimlo a in avangin naute thihna a thlen thei. Heng - santen, kawthalo, tui hri etc te hi kan ei leh in thianghlim tawk loh avanga natna kan neih te a ni a. Ei leh in vawn thianghlimin kan pumpelh thei.

In leh a vel :
Kan in leh a vel vawn thianghlim hi hriselna a tan a pawimawh em em a ni. A tha emaw a chhia emaw fai taka kan in leh avel kan enkawl hian natna kan pumpelh mai bakah kan rilru a hlim a min ti hahdam a. Kan tuichhe paihchhuahna mumal loh avangin rannung tawp hnawk leh tur nei tamtak a hip khawm a. Heng rannungte hian natna a put darh mai bakah mihring tan a hlauhawm a. Tin, malaria thlentu thosi hi tuichhe tlinga a inthlahpung thin an ni. Kan in leh avel vawn faiin malaria kan pumpelh thei.

Mimal nun :
Eng pawh thawk ila nitin nun vawn thianghlim hi kan tih tur a ni a. Kan thil eina kawr te tukverha han thehchhuah mai te, chinai leh kan chil han chhak mai mai te, kan tui chhia leh ekthli han thehthang mai mai te hi a hrisel lo em em a. Kan thawmhnaw a balh hian natna hrikin awmhmun khuar nan a lo hmang vat a. Vun natna, leh natna dang dang kan vei thei. Chu mai bakah mite hmuhah kan zahawm lova, kan mawlzia kan pholang mai a ni. Fai erawh changkanna a ni.

Kan tih tur :
Mahni theuh kan invawn thianghlim hian khawtlang leh ram ka vawng thianghlim tihna a ni a. Kan pawn lam nundan hi kan chhungril lolangchhuak a ni a. Pawn lam a fai loh chuan chhung lam phei chu thianghlim ngaihna a awm lo. Mahni theuh hian thianghlimna hi ngai pawimawh ila kan khawtlang leh hnam a thianghlim a ni tihna a ni ang. Khawtlang a thianghlim chuan hnam hrisel leh thianghlim kan ni mai dawn tihna a ni a. Invawn thianghlim hi a van tlawmin a van hlu em!

Kan invawn thianhlim hian midang tan mai bakah mahni nun a hah dam a, rilru a hlim thin. Man in lei dawn ila kan chhiar seng kher lovang. Kan dam chhan chu hlim taka nun a ni ni lo'm ni? Dam rei kan duh ni lo'm ni? Hahdam taka nun kan chhiar kan duh ni lo'm ni? Heng zawng zawng hi i invawn thianghlim avangin i nei vek theilo a ni mai thei. Mahse, i invawn thianghlim loh avangin kan sawi i neilo vek thei. Chuvang chuan fai la, hrisel la, hlim rawh!

kan zosap te khan minlo hmangaih tak tak ani


Kan Zo Sapte khan min lo hmangaih a ni… Tun laiin chanchinbu thenkhatah kan zosapte khan min hmangaih tak tak lo tih thu chhiar tur a awm ta nual mai a, he thu hi thil kan hriatchian loh vangah leh kan hriat thui loh vangah kei chuan ka ngai a ni. Mimawlber ngaihdan atang pawhin han ngaihtuah ila, kan sap missionary te kha lo kal ta lo se tunah hian enge kan dinhmun tur hi ngaihtuah ngai tak a ni.

Kan sap missionary te khan thil thui tak kan hnam tan an lo ngaihtuah a, mizote m
in intihpumkhat theihna tur ber a an hriat chu tawng inang tlang vek kan hman kha a ni tih an hria a, chuvangin ‘Duhlian’ (Lushei) tawng khan mizote hi min lo phuar khawm ta a ni. Tin, chumai bakah kan hnam tana rohlu tam tak min hnutchhiah bawk a ni. London khua, kha tih hun laia khawvela khawpui nuam ber pawl atang khan kan ram chheng chhe tak, kawng pawh awm mumal loah an rawn kal vang vang mai a nia, mahni chanah han indah ta ila kan thei ve angem?

Hriselna kawngah nasa takin min zirtir bawk a, mizote hnam bal tak thin kha faina kawngah min hruai a, min zirtir na sa em em a ni. An thinlung tak tak khan mizote hi min hmangaih a, Pu Buanga te nupa khan an inneih hlim khan fate an neih chuan mizoramah an tan rawngbawl a harsat an rin avangin a nupui kha fa nei theilo turin an siam an ti a ni. Tisa lamah chuan fa an nei lo a, mahse thlarau lama an fate mizo(christian) tam tak kan lo awm phah ta zawk a ni.

Tin, Sap Upa khan a thih hunah Mizorama phum a dil a, mahse sap ram lama an hotuten an phal lova, Serkawn atanga a haw thlak dawn khan Serkawn lei tin 1 an ramah a keng thla a, chu chuan a thlan an vur an ti a ni. Chvangin kan Zosapte khan min lo hmangaih tak zet a, mizote tan an theihna zawng zawng an hlan phal vek a ni tih kan hriat thar leh a pawimawh em em a ni.

faina thuchah

College Veng Presbyterian Kohhran Hmeichhe Committee-in Faina leh Thianghlimna chungchânga thuchah a siam:-
1. Bawlhhlawh a bâwmah chauh paih rawh.
2. Hnam changkâng apiang an fai thin.
3. Tuiluankawr (nala) hi bawlhhlawh paihna hmun a ni lo.
4. Bawlhhlawh a paihna hmuna paih hi finna a ni.
5. Bawlhhlawh khâwl la, bawlhhlawh paih motor hmang tangkai rawh.
6. Ringtu nih leh fai hi a inhmeh a ni.
7. I êk in fai leh fai lohin i mizia a tilang.
8. Bawlhhlawh hâl theih chi halral hi bawlhhlawh paih dân awlsam a ni.
9. Fai i tum avângin midang tân hnawk siam suh.
10.Fai tûr hian hausak a ngai lo.
11.I ranvulhinmidang tân hnawksak a siam em?
12.In leh a vêl a fai hian vêngchhûnga fai a ni.
13.Puipunna hmunah kuhva eina chhâk mai mai suh. Chinai pawh bangah tât ngawt suh.
14.Thawmhnaw neih ang angte fai leh nawh mâm tha taka inbel hi a mawiin a zahawm.
15.Vantlâng zun in leh êk in tibawlhhlawhutu ni suh.

College Veng Presbyterian Kohhran Hmeichhia, Aizawl: 2010

khawipui bawlhhlawh buaipui a hun

Aizawl hi India rama khawpui fai pawl tak a ni mai thei a, zing kara kawngpui phiah fai thin a nih avangin chawhma lamah thleng hi chuan kan khawpui hi a fai thawkhat viau thin reng a. Hnam dangte pawhin fai an tiin fakna thu pawh an sawi ve zauh zauh thin reng a ni. Dik tak chuan faina kawnga inzirtirna hi sorkar hmalakna mar tha ber pawl a ni hialin a rinawm a. Fai turin kan inzirtir reng a, kan infuih a, fai lawmman siam a ni kumtin bawk. Hmalakna a awm reng vang hi a ni maithei, tunhma lam ngaihtuah chuan mipui pawh kan zia tawh viau a, fai hi changkang leh changkang lo tehna angah kan ngai ve ta ni pawhin a lang.

Mahse, a lehlam zawnga thlir chuan hetia khawpui faina leh thianghlimna atana hma kan lak dan hi a pawn lang riauin a lang. Entirnan, khawlaia bawlhhlawh bawm langsar taka awm thluah hian thianghlimna kawnga hmabak kan la ngah zia tilangtu a ni a, awlsam taka bawlhhlawh paihna bawm awm thluah hian khawpui a titawp zawk mah a ni. Kan khawsak a awlsam zel avangin mamawh kan ngah tial tial a, ei ral leh hman ral a tam tial tial bawk a. Chungte avang chuan a kum telin bawlhhlawh kan ngah telh telh a. Khawpui hmel lan dan a fai viau lai hian bawlhhlawh paih dan leh sawngbawl dan erawh a changkang lo tial tial em aw a tih theih thung si a ni.

A tlangpuiin kawr hnaih deuha awmten kawrah bawlhhlawh an paih mai thin a, tuichhia pawh kawr remchangah kan luan hlawm a. Vawk in pawh, a ek paihna tur ngaihtuah lem loin hmun remchangah kan sa tawp a, vantlang zun in pawh kawngsir kawr (side drain) a luang tura siam kan ching hle bawk. Chungte chu kawrah a lut khawm leh vek a. Bawlhhlawh paih dan leh tui chhe luantir dana kan fimkhur loh em avang hian Aizawl khaw chhung (leh a chhehvel)-a kawr zawng zawng hi a tawp em em vek a, a rimchhia a, bawlhhlawh chi hrang hrang a inchap kawi zui hlawm a ni. Fur ruahtui kan dawng tha hlauh thin a, kan vannnei mai mai zawk. Thal laia bawlhhlawh tinreng kawra inchhek khawlte chu fur ruahtui baw hawkin kawrah a len lut a, khawpui tawp zawng zawng chu tuihawkin a len bo duak thin a ni.

Mahse, kan hriat tur chu kum tluana khawpui thli kawra luang lut hi a bawlhhlawh mai a ni lo a, oil leh chemical thil chi hrang hrang a tel avangin nungchate tana hlauhawm tak a ni thei. Natna chi hrang hrang leh tlang hri leng lo thleng thinte pawh hi khawpui bawlhhlawh/tawp atanga insiam a ni maithei a, kan boruak hip te pawh hi a thianghlim lo viau thei bawk. Aizawl khaw chhung kawrte hian Tuirial emaw Tlawng emaw a fin vek hlawm a, heng lui pahniha Aizawl bawlhhlawh leh thli luang lut hian kan hriselna thui tak a nghawng let thei a ni tih hi ngaihtuah fo a tha awm e. Chuvangin, kawr tawp tak takte then fai beihpui thlak hi a hun tak zet a ni. Mi ram khawpui chhunga lui tui fim tak tak luang kan hmuh thin ang hian kan tum tak tak chuan kan khawpui kawra tui luangte pawh hi a fim ve thei ngei ang maw le, a then faina tur project siam te hi a hun viau awm e.

Khawpui bawlhhlawh tawih ral thei lo (Solid waste) sawngbawl dan chungchangah hian inkaihhruaina dan mumal tak a awm tawh a. Mahse, Aizawl bawlhhlawh sawngbawl dan hi chu danin (Municipality Solid Waste Rule) a phal loh anga kalpui mek a ni thung. AMC executive councellor pakhatin a sawi dan ni khata Aizawl bawlhhlawh paih zat hi metric ton 20 vel zet a ni a, UD&PA website-ah chuan 800 quintals vel tih a ni thung. Sorkar department pakhat website-a a lan dan chuan Aizawl bawlhhlawh hi January 15,1973 atanga khawn tan a ni a. A tirah chuan heng bawlhhlawhte hi Bawngkawn khamah paih mai thin a ni a. Hemi hnu hian khawpui daifem leh khawpui pawn lam hmun hrang hrang – Bung Bangalow bul, PTC peng (Sairang road), Buichali kai, Muthi tlang, Sakawrhmuituai tlangah te paih leh a ni a. Tuna sorkarin bawlhhlawh a paih dan leh a sawngbawl dan hi chu veng hrang hrang bawlhhlawh lakkhawmte motorin Tuirial a halralna hmunah an paih tawp thin a, engtik lai pawha kang reng a nih avangin bawlhhlawh tlingkhawm tluk zetin a kang khu hi a kiang hnaia chengte (leh Aizawla chengte) hriselna atan a hlauhawm ang tih a chiang reng bawk.

Kumin kum tir lam khan Mizoram Pollution Control Board (MPCB)-in bawlhhlawh hâl hi an duh loh thu leh, Aizawl khawpuia veng hrang hrang 82-a bawlhhlawh piah dan kalpui mek chu an duh loh ber a nih thu an sawi bakah SIPMIU-in bawlhhlawh sawngbawl dan thar an hman hun an nghak mek tih an sawi a nih kha. SIPMIU hi khawpui hmasawnna leh hamthatna tura ruahmanna tha tak tak nei a, puangzar thin an ni a, mahse, an hnathawh lian tham hmuh tur erawh a la vang khawp mai. Engpawhnise, Aizawl bawlhhlawh sawngbawlna atana an hmalakna tak tak hmuh thuai beisei phawt ila.

Vai rama bawlhhlawh sawngbawl dan chungchang zir chianna Supreme Court-a an theh luh (Report of a Committee for Solid Waste Management in Class 1 Cities of India) ah chuan chaw nawi leh thlai lam chi, tawih ral thei ho hi chu chhungkaw tinin a dah khawlna siam mai a, chu chu lakkhawm a, lei tihthatna tura dah tawih ral thin tur a ni. Keini chuan bawlhhlawh tawih ral thei leh tawih ral thei lo kan thliar hrang lem lo a, vawkchaw atana tlak loh chu kan dah khawm tawp a ni ber a, chung chu bawlhhlawh paih motor lokal hunah kan paih tawp mai thin a. Hmun dangah chuan bawlhhlawh tawih ral thei lo chi hi thil danga hman tangkai leh turin an sawngbawl leh thin a, mihring tana hlauhawm lo tur zawngin an tiral thin. Chutiang anga kan bawlhhlawhte hi sawngbawl a nih ve theihnan sorkar pawhin hma a la ve thuai turah ngai ila. Aizawl hi khawpui fai, thianghlim leh hrisel a nih theihnan sorkar leh mipuiin tan i la zel ang u

Tleirawl te leh thianghlimna

TLEIRAWLTE LEH THIANGHLIMNA
Bible chang:
I Peter 1:15-16 a kotu che u a thianghlim angin, nangni pawh in chêtzia zawng zawngah lo thianghlim zâwk rawh u; "Nangni in thianghlim tûr a ni, kei ka thianghlim si a," tih ziak a nih kha.

I Kor 6:19-20 A nih leh, in taksa chu, in chhûnga awm Pathian hnên a\anga in hmuh, Thlarau Thianghlim in a ni tih in hre lo em ni le? Mahni ta pawh in ni lo va, mana lei in ni tawh asin; chuvângin, in taksaah chuan Pathian chawimawi rawh u.
        Mithiamte chuan kriatian nun hi hun pathumah an then a, chungte chu:-
Thiamchantirna (Justification): Heihi Pathian chhandamna ropui tak mihring ten rinna a vang a, a thlawna kan chan a ni.
Tih thinghlimna (Sanctification) : Chandamna changtu chu thianghlimna kawngah Krista Isua ang turin a thang zel tur a ni. Mi bawlhlawh kha kraws thisen a tlen fai a lo ni a, he khawvelah pawh a nun a lo thianghlim deuh deuh thin.
 Tih ropuina (Glorification) : Krista rin vang a thiam chan tirna chang chu thianghlimna kawngah a thang deuh deuh a a tawpah a famkimna chang turin Vanramah lawmluh ani ang. Chutah chuan ropuina a lawmluh niin tih ropuina famkim a chang tawh ang.
       Heng Kristian nun period pathum kan sawi zing a a hmasa ber leh a pathumna ah hian mihring tih ve tur a awm lova, mihring a Pathian hnathawh a thlawna kan dawn tur ani vek mai. A pahnihna tih thianghlimna chiah hi kan tih ve tur chu ani a, a pawimawh em em a ni. Krista thisen avangin kan thianghlim thei anih chu. Chuvang chuan vawinah hian thianghlimna chungchang kan zir dawn ani.
 THIANGHLIMNA AWMZIA:
            Greek tawng chuan ‘Hagiosune’ an ti a, saptawng a an lehlin dan chu sanctity, holiness, separated, difference tih te ani. A awmzia a zau hle mai a. Mizo \awng chuan kawng thumin a sawi fiah theih ang:
1.     Serhhran : A hmanna tur a tan chauha hman tur a dah hran leh serhhran hi thiang hlim (Hagios) chu a ni. A neitu diktak tan chauh  rinawm taka a in serhhran hian mithianghlim a ni. Entirnan – nupui chu a pasal tan chauh nung turin serhhran a ni tawh. A taksa vawng faiin inchei nalh thin hle mahse tlangval dang a kawp chuan mi bawlhhlawh a ni. Keini Kristiante hi neitu nei kan ni a, Krista’n a thisena min lei tawh a vangin kan engkim hi Isua ta a ni a. ( I Kor 6:19 ) Min leitu Isua Kriata tana kan in serhhran hian thianghlim kan ni. Kan taksa pawh hi a neitu Pathian tan hmang lova thilsual tihnan kan hman chuan mi bawlhhlawh kan ni.
2.     Danglam bik: William Barclay – a’n Thianghlim a sawifiah dan chu “ Puithiam chu inthawina hlan tur a nih avangin a inthuam dan leh chet dan hrang hrangah mi naran aiin a danglam (Thianghlim) bik a ni,” a ti. Khawvel mite zingah Kristian dik tak an hriat hran theihna chu an danglam bik \hin hi a ni. Tawngkam, ei leh in duh zawng leh in cheina thleng a danglam ngam te hi Lalpa mit hmuh a thianghlim chu an ni. Khawvel mite tih dan leh chin dan ang ang a nung ve mai lo, Kraws pu ngam, danglam ngam nih hi kan thianghlimna tur chu a ni e.
3.     Awmna tur a awm: Bawlhlawh hi eng nge ni? Mithiamte chuan, “Thil a awmna tura awm lo hi bawlhlawh chu a ni,” an ti a, a dik hle a ni. Thil tenawm leh tawp tak kan tih te pawh hi a awmna tur a an awmlai chuan bawlhhlawh an ni lo, a tangkai em em a ni. Entirnan – Ek, hnap etc. te hi thil tenawm a sawi a ni, amaherawhchu pum chhung a an awmlai leh hnar kaw chhung a an awm thlip thlep lai chuan kan ten lo. A awmna atanga a lo chhuah chiah hian tenawm, bawlhlawh a ni. Chutiang bawk chuan rangkachak pawh hi hlu hle mahse, hnar kaw chhung a dah a nih tlat chun hnawk sak a ni.
      Kristiante hi kan rilru, kan thlarau leh kan taksa a awmna tur dik taka a awm hian kan thianghlim tihna a ni. Lal Isuan, “Keimah-ah awm reng rawh u, kei pawh nang mahni ah ka awm reng ang,” a ti ( Johan 15:4 ). “ Krista Isua a awm te tan chuan thiamloh chan tirna reng a awm tawh lo” (Rom 8:1). Kawng leh lamah chuan kan awm lohna tur hmun a kan awm thin hian mi bawlhlawh kan ni tih hriat reng tur a ni. Inkhawm hunlai a hmun dang, khawlai, Cinema hall, party-na leh dai vela kan lo awm daih a nih chuan kan thianghlim lo tihna a nih chu. Thilsual tak kan ti a nih lem loh pawhin Kristiante awmna tur ni awm lo takah kan thut vung hian Pathian mithmuhah mi bawlhlawh kan ni thei. Kristian tleirawl te hi zu hmunah emaw, pawisa khelhna hmun – tombola leh playing card khelna hmuna kan awm ve reng hi a mawi lo mai a ni lo va, kan Pathian leh midangte mit ti mim theitu bawlhlawh kan ni thei a ni tih hriat reng tur a ni.
FAINA:
        Fai hi Pathian anna a nih a vangin kan sawi hmaih thei hauh lo vang. Fai hi Pathian thu nen a inrem mai bakah kan changkan leh changkan loh tehna \ha ber a ni tih kan hriat reng a \ha. Hnam fing leh changkang a piang an felfai a, mimawl leh changkang lo a piang an che \awp thung. Kristian nun hian thianghlimna a phut tlat a vangin Kristian tleirawl chu a in vawngfai tur a ni. Kan theih ang tawkin kan taksa kan vawng fai tur a ni, tleirawl lai hian rim a chhe hma em em mai a, nitin inbual fai thin tur a ni. Tui harsatna avang emaw a nitin kan inbual theilo a nih pawhin taksa kumkar e.g. Zak hnuai leh kap bawr vel tal chu kan silfai thin tur a ni. Hei hi kan taksa hrisel nan pawh a pawimawh a ni.
        Tin, kan taksa chauh niloin kan thuamhnaw, kan pindan leh kan in leh a vel thlengin kan vawng fai tur a ni. I taksa fai viau mahse I pindan a tawp nuai si chuan I mualpho tho. Tleirawl awm ve tawhna inchhung a \awp viau chuan an nu leh pa te ni lovin tleirawl kha a mualpho a ni. Kawng tinrengah faina kawng a hma kan sawn hian  kan Kristian nun chauh ni lovin, kan ram leh hnam hian hma a sawn a ni tih I hre reng ang u.

        Kan thianghlimna tur kawng dang tam tak sawi tur awm mahse kan mamawh zual, mipat hmeichhiatna leh ruihhlo chung changte kan zirlai thupuiah kan hman dawn tho avangin, tun tum a tan chuan kan duh tawk mai ang a. Thianghlimna hi ngenna ni loin Pathian thuin min phut leh kan bat a ni tih i hre fo ang u.

faina hi enge anih chiah a

KUM ZABI 18 leh 19 chhûnga râpthlâk khawpa Europe leh United States thianghlim lohna avângin, chûng hun laia missionary-te chuan “faina thurin” tih theih hial tûr thu chu an hril a ni. Chu thurin chuan fainain Pathian min hnaihtîr a, bawlhhlawhna erawh chu sual a ni tih a zirtîr a ni. “Fai hi Pathian anna a ni” tih châng vawn tilârtu pawh hei ngei hi a nih a rinawm.

Hei hi Salvation Army kohhran dintu, William Booth-a leh Catherine Booth-i te nupa hma lâkna a ni a. Health and Medicine in the Evangelical Tradition tih lehkhabu sawi dânin, an auh hla hmasa ber chu: “Sahbon, Satui, Chhandamna” tih a ni a, sahbon chuan faina tihlârna a kâwk a, satui chuan retheite châwm a kâwk a, chhandamna chuan thlarau bo zawnna a kâwk a ni. Tin, Louis Pasteur-a leh mi dangte’n natna leh hrik chi hrang hrang a inzawmzia hnial rual lohva an tihchian tâkah chuan, chu chuan vântlâng hrisêlna ṭha zâwk ûmna chu a tizual sauh a ni.

Tichuan, rorêlna ina thuhretuin Bible a fawh ṭhin te, school leh rêl chawlhhmuna tui inna no thuhmun hman te chu tihtâwp a ni nghâl a. Tin, sakrament ei huna uain semna no thuhmun hman chu thlâkin, mahni no ṭheuh hman tum a ni ta a. A ni, chûng mi hmasate chu faina chungchânga mite rilru put hmang thlâkthleng an tumna kawngah an hlawhtling thawkhat hle a ni. Chuvângin ziaktu pakhat chuan a rahchhuah chu “faina nêna inngaihzâwnna” tiin a sawi hial a ni.

Mahse, chu “faina nêna inngaihzâwnna” chu a pâwn lâng mai a ni. Rei lo têah chuan sumdâwngtute chuan intihfaina sahbon pângngai chu incheina atân an siam ṭan ta a. Fing thiam taka fakmawinate chuan invawnfaina thil siam engemaw bîk hmangtute chu mi dangte îtsîk khawpa mi chunga lêng a ni tih ngaih dân a neihtîr a ni. Television chuan he duhthusâm hi a châwm nung reng a ni. Television-a thil siam chhuah fakna leh thawnthu tâwi hunbi neia chhuah ṭhin tea changtu, mi hlawhtling leh hmêlṭha tak takte chuan an in an tifai lai emaw, an kawtlai an phiat fai lai emaw, bawlhhlawh an paih lai emaw, an zawhtê leh ui vulhte êk an thian fai lai emaw chu hmuh a khât khawp mai.

Tin, eizawnna hna thawh chuan mamawh a phuhru a, in chhûng hna leh intihfaina chuan sum leh pai lamah hlâwkna a nei lo tih ngaih dân nei an awm bawk. A hlâwkna têl nghâl theih a nih loh avângin, engvângin nge an chhehvêl chu an ngaihsak ang? Chuvângin, tûn laia mi ṭhenkhat chuan faina tih chu mi mal invawnfaina mai niah an ngaih phah hial a ni.

Faina Chungchâng Pathian Thlîr Dân

Faina zirtîr tûra atîra hma lâkna chuan mi nun chu engemaw chenin a tichangkâng ngei mai. A chhan chu, faina hi Pathian fai leh thianghlim, Jehova mizia leh a hnêna mi a nih vâng a ni. Ani chuan kawng engkima thianghlim leh invawngfai tûrin min zirtîr a, kan ṭhatna tûr min hrilh a ni.—Isaia 48:17; 1 Petera 1:15.

He mi kawngah hian Jehova chu a entawn tlâk hle a. Faina bâkah hmuh theih loh a mize dangte chu hmuh theih a thil siamah a lang chiang hle a ni. (Rom 1:20) Thil siamte chuan chhehvêl a tibawlhhlawh lo tih kan hmu thei. Leilung leh chhûnga awmte inlaichîn tawn dân chu mahnia intifai thei thil mak tak a ni a, fai tak leh hrisêl taka nunna hmun atâna ruahman a ni. Chutiang kut chhuak thianghlim tak chu rilru thianghlim tak pu Ruahmantu hnên aṭang chauhva lo awm thei a ni. Chuvângin, heta ṭang hian Pathian chibai bûktute chu an nun kawng engkimah an thianghlim tûr a ni tih kan sawi thei a ni.

Thianghlimna Kawng Palite

Bible chuan Pathian chibai bûktute neih tum tûr thianghlimna kawng pali a târ lang. A mal malin i lo en ang u.

Thlarau lam. Hei hi chatuan nun beiseina nên a inzawm tlat avângin, thianghlimna kawngah a pawimawh ber a ni a tih theih ang. Mahse, thianghlimna zînga ngaihthah ber a ni fo bawk. Thlarau lama thianghlim tih awmzia chu, a mâwl thei ang bera sawi chuan, sakhaw dik leh dik lo inkâra Pathian ramri siam kal pelh loh hi a ni: Pathianin sakhaw dik lo thiltih engkim chu tenawm leh bawlhhlawh a ti si a. Tirhkoh Paula chuan: “‘“An zîng ata lo chhuak ula, ahrangin awm rawh u, thil bawlhhlawh rêng rêng pawh dek suh u” Lalpan a ti,’ chutichuan, ‘Ka lâwm ang che u,’” tiin a lo ziak a ni. (2 Korinth 6:17) Zirtîr Jakoba pawh, he mi chungchângah chuan a fîr hle: “Kan Pathian leh Pa mithmuha sakhaw biak dân thianghlim leh sual tel lo chu hei hi a ni, fahrah leh hmeithaite an hrehawm laia kan leh khawvêl bawlhhlawh kai lova insiam ṭhin hi,” a ti.—Jakoba 1:27.

Pathian chuan amah chibai bûkna dik leh biakna dik lo chawhpawlh chu a duh lohzia a târ lang chiang hle a. Biakna dik lo zîngah chuan thiltih bawlhhlawhte leh milem leh pathian tenawmte a tel fo. (Jeremia 32:35) Chuvângin, Kristian dikte chu biakna thianghlim lova inhnamhnawihna rêng rêng hawisan tûra fuih an ni.—1 Korinth 10:20, 21; Thu Puan 18:⁠4.

Nungchang lam. Hetah pawh hian Pathianin thianghlim leh bawlhhlawh chu chiang takin a thlei hrang a. A tlângpui thua sawi chuan khawvêl hi Ephesi 4:17-19 sawi ang a lo ni ta: “Pathian nunna lakah ṭhena lo awmin, an hriatnaah chuan an lo thim a ni . . . Chûngte chuan inhriat chhuah theihna rêng rêng an neih tawh loh avângin, thil bawlhhlawh tinrêng duhâm taka ti tûrin hurnaah an inpumpêk ta a.” Chutiang ngaihtuahna bawlhhlawh chu kawng tam takah, alang apauvin leh a rûkin a lang a, chuvângin Kristiante chu an fîmkhur tûr a ni.

Pathian hmangaihtute chuan nawhchizawrhna te, mawngkawhurna te, inneih hmaa mipat hmeichhiatna hman te, leh zahmawh lam chuanna thu leh hlate chuan nungchang thianghlimnaa Jehova tehkhâwng a kalh a ni tih an hria a ni. Amaherawhchu, kan sawi tâkte hi tûn lai intihhlimna leh silhfên incheina khawvêlah a lâr hle. Chuvângin, Kristiante chu chutiang lakah chuan an invênghim tûr a ni. Kristian inkhâwmna emaw, thiltihhona emawa silhfên chhîng tak leh taksa lang lo lai tûr lan theihna hâk chuan ṭûl lo takin mite mit a la a; chutiang hatu chu, a lo berah chu mi ṭum chuan, nungchang thianghlimna kawnga Pathian tehkhâwng aṭangin a kal pêng tihna a ni. Chutiang silhfên hâkna chuan Kristian inkawmnaah khawvêl ngaihtuahna bawlhhlawh a lâkluh bâkah, mi dangte chu ngaihtuahna bawlhhlawh a neihtîr thei a. Hei hi Kristiante tân “chung lam aṭanga finna lo chhuak” lantîr tûra thawh rim a ngaihna lai a ni.—Jakoba 3:17.

Rilru lam. Rilru chhûngril ber chu ngaihtuahna bawlhhlawh dahkhâwmna hmun a ni tûr a ni lo. Isua chuan: “Ngaih châka hmeichhe melh apiang chu, a thinlungah a uirê tawh reng a ni,” a tih khân, ngaihtuahna bawlhhlawh chungchâng a vaukhânna a ni a. (Matthaia 5:28; Marka 7:20-23) He thu hian, zahmawh lam thil mi lem leh film en te, mipat hmeichhiatna lam chanchin chhiar te, leh thil ṭha lo min ngaihtuahtîr thei hla thu ngaihthlâk te pawh inang tlâng vekin a huam a ni. Chuvângin, Kristiante chuan ṭawngkam leh thiltih bawlhhlawh min hmantîr thei ngaihtuahna bawlhhlawh hmanga intihhlim chu an pumpelh ngei ngei tûr a ni.—Matthaia 12:34; 15:18.

Tisa lam. Bible-ah chuan thianghlimna leh tisa lam faina chu a inzawm hnaih hle. Entîr nân, Paula chuan: “Duh takte u, . . . tisa leh thlarau bawlhhlawhna zawng zawngah i intifai ang u, Pathian ṭih dêk chunga thianghlimna tifamkimin,” tih a ziak a. (2 Korinth 7:⁠1) Chuvângin, Kristian dikte chuan an taksa, an in, leh an chhehvêl chu an theih ang tâwka thianghlim leh felfai taka dah an tum hrâm tûr a ni. Insilna tûr leh inbualna tûr tui a harsatna hmunah pawh Kristiante chuan thianghlim tak leh zahawm taka inchei an tum hrâm hrâm tûr a ni.

Tisa faina chuan vaihlo hman dân kawng engkim te, zu in nasat luattuk te, leh taksa tibawlhhlawha tichhe thei damdawi hman khawloh te a khap vek bawk. Hla Thlan Khâwmte bu-a berâm vêngtu chuan Sulam nula silhfên rim chu a duh hle a ni. (Hla Thlan Khâwmte 4:11) Kan bula awmte chu kan rim chhe tak hmanga tihhrehawm kan duh loh avângin, mahni invawn fai chu tihâwm tak a ni. Inkah leh hnawih rimtui chu a duhawm hle a; mahse, insûk leh inbual aiawhtu a ni lo.
Thlîr Dân Inbûktâwk Tak Nei Rawh

Taksa faina chungchângah chuan a lutuk a awm thei. Kawng khatah chuan, faina âtchilhna chuan nun a tihrehawm thei a ni. Hun hlu tak tak a khawhral thei bawk. Kawng lehlamah chuan, in bâl leh rem fel loh chu a chhe hma ṭhîn a, a enkawl a hau tak thei a ni. He a lutuk ve ve pahnih inkâr hi a ni, kan in vawn fai leh zahawm taka enkawl dân tûr inbûktâwk tak chu ni.

Bungrua nei tlêm rawh. Bungruaa khat tlat in emaw, pindan emaw chu tihfai a harsain, a bâl a ni tih hriat pawh a harsa thei a. A mawi tâwk chauhva bungraw awmna in erawh chu tihfai a hau tak lo. Bible chuan samkhai taka nun chu a sawimawi hle: “Ei tûr leh silh tûr neiin chûngah chuan kan lungawi ang,” tiin.—1 Timothea 6:⁠8.

Vawng fel rawh. In chhûng vawn fai chu a chhûnga khawsa zawng zawngte mawhphurhna a ni. In hnawk chu pindan hnawk aṭanga inṭan a ni fo. Vawng fel tih chu thil engkim a awmna tûr taka dah fel thlap hi a ni. Entîr nân, thuamhnaw bâl chu mutna pindan chhuata dah tûr a ni lo. Chu bâkah, hmanruate leh naupang inkhelhnate chhuata dah hnawk nuaih chu a hlauhawm thei a. In chhûnga intihpalhna tam tak chu in chhûng vawn fel loh vâng a ni châwk ṭhîn.

Chiang takin, faina leh Kristian nun kawng chu dah hran theih a ni lo. Pathian ngaihsak nun kawng chungchângah, zâwlnei Isaia chuan “Thianghlimna Kawng” chungchâng a sawi a. Tin, “mi bawlhhlawh chu chutah chuan an kal lo vang,” tiin ngaihtuah titam thei tak thu chu a belh bawk a ni. (Isaia 35:⁠8) A ni, faina kawnga chîn dân ṭha tûn aṭanga neihna chuan, lei paradis thianghlim tak a siam thuai dâwn tih Pathian thutiam kan rin nghehzia a târ lang a ni. Chutichuan, he kan lei mawi taka chêng mi zawng zawngte hian, thianghlimna kawnga tehna ṭha famkim a siamte zawmna hmangin Pathian Jehova chu an chawimawi tawh ang.—Thu Puan 7:⁠9. (w02 2/1)

bawlhhlawh a bawmah

Kum tam a liam ta, kum tinin Faina Hapta kan hmang a. Kan inel a, kan fai hlurh a, December thla pawh kan daih leh ngai chuang lo kumtin a. He thu ziaktu ngei pawh hian Faina Hapta puala article ziak tha ber lawmmante pawh a lo dawng tawh a, mahse chu chuan awmzia a nei thui lo. Sum leh pai kan hman ralte leh tha leh zung kan hman zawng zawngte chhutin kan Faina Hapta puan hian awmzia a nei thui lo kumtin a, hei hian chiang taka a lantir chu - Thu tha tak tak sawi te, thu tha pui pui ziah te, sum leh pai tawktarha faina lama inelna siamte hian rah tha a chhuah lem lo - tih hi a ni awm e.

Faina Hapta hawnna leh kharna inkhawmah mithiam tak takin thu ropui tak tak an sawi kum tin a. Chanchinbu a Faina chungchang ziak tha lawmman kan siam avangin thu tha tak tak kan chhiar chamchi bawk a. A Hapta a liam a, kan balh ngaiin kan bal a, kan tuiluankawr leh kan khawlaite chu a hma ang thovin a hnawkin a chiau va, a rimchhe leh tho.

Engkim hian hun leh hmun a nei a, chu chu kan hriat reng a, kan vawn phawt chuan faina hi kan nei mai tur a nih laiin kan hriat reng hi kan zawm lova, kan vawng lo thin hian kan faina a dal a, kan hmel a chhia a ni. Dik tak chuan mahni In leh a vel vawngfai peih tak, mahni huan pala tlangval kawng kalin chinai an tah pawh haw hlur si hian khawlaia kuhva eina sen chhah kan hreh leh hauh lova. Khawlaia kuhva funna sarang (sahar?!) leh vaihlozial bung paih pawh kan inthlahrung therte lo. Ni e, a dik; tumah kan pha thei lovang. Kan tuala Ui ek awm kan ten em em laiin Ui vulh apiangin ‘thenawmte tan a lo tenawm palh ang e’ tih tum lovin kan chhuah zalen a. Ui chhuah phal lova, kaphlumtu chu khawngaihna leh lainatna nei lovah kan chhuah a. Chumi lam tang apiangte pawh kan hmu tui lo nghal thuai bawk.

Ka unau, fai tur hian thu tam sawi a ngai lo. ‘I hnap ak la, i chil lem rawh’ tih hian a huam kim em em. Chutiang chiah chuan i ranvulh kha a In/bawmah khung la, i bawlhhlawh kha a paihna tur hmunah paih la, khawlaiah i hnawmhnawk hnutchhiah tur khawpin mawl lo bawk la, chu chu faina kawng zawh tanna a ni. Awlsam taka fai theih a nih lai hian hnatlan kher te, LAD hmunphiat nghah kher te, Faina Hapta puan kherte kan nghak thin hian faina min neihtir thei lo a ni tiraw ??

Fai turin midang an ngai lo. Nang leh kei chiah kan pawimawh. Nang leh kei hian rilru tha, thianghlim kan neih a, mite tana harsatna siamtu mai ni lovin mahni tan pawh hrisellohna thlentu kan ni thei tih hi kan vawn reng a, he faina hapta atanga kan rilru a fai tan phawt chuan, chu chuan kori a va tu dawn em! A hapta chhunga fai hlurh a, lawmman ropui tak tak lak a balh leh thuai ai chuan rilru leh ngaihtuahna seng a, faina thinlung pu tura MAHNI kan inenna hapta atana he hapta hi kan hmang a nih chuan, ka ti leh pek teh ang, ka unau, miten faina hapta an hman zawh chiah hian faina hapta kan hmang ve tan dawn tihna a lo ni ang.
           
UHawh, ka unau, keini chu, ‘Bawlhhlawh a bawmah’ tih hi a thunawnah hmang ngawt mai teh ang. Chu chu faina atana rahbi hmasa ber a ni si a.

Faina

Hun leh kumte an her liam zel a, a tharin a rawn inher chhuak mek zel bawk a. A ngai rengin Ni a chhuak a, tin, tlai lamah a tla leh a. Danglamna awmlo a ngai hi keini mihringte hian kum leh ni te kan ruat ve avang hian danglam riauin kan lo hre ta mai thin.

Hun thar leh kumtharte kan lo chuankai hian hun hmasaa kan ngaihdan leh awmdan ngai, tha silo ang renga awm lovin; tih dan tha zawk leh ngaihtuahna tha zawka kan hun lo la awm turte keimahni insiamtharna nena kan lo chuan chhoh hian kum thar hi a lo lawmawm zual thin ka tihna zawk a ni. Ram leh khawpuite dinhmun tehna ber pakhat chu - ‘A faina leh thianghlimna’ kawngah a ni. A len leh ropuina, In chhawng san lamte hi a ni hmasa ngai meuh lo. Chuvangin fai leh thianghlim hi a pawimawh hle a ni tih a lang chiang a, hriselna a ni bawk. Mizote hian khawpui chhung in leh a vel vawnfaina chungchanga kan harhchhuah theih hrih lohna chhan ni a lang pakhat chu - Kan rilruin a pha hrihlo mai ni lovin, ‘Mahni hma kan sial vang’ a ni. Kan In chhung, Compound-te hi a faia a that dawn phawt chuan kan duhtawk thin, chu rilru avang chuan kan In bul luikawrahte kan bawlhhlawh kan chhung a, leivungte kan paih a. Kan rilru chuan kawmthlangte lo tihfai atan kan hnutchhiah ta mai thin. A tawpah phei chuan kawng laiahte tui chhia a luang hum hum a, Sawrkarin a mawh a la leh lo thei thin lo a ni.

Kan thianpa pakhat German tlangval Berti Hipps chu, ‘Enge Aizawl chu ang i tih?’ tiin an zawt a. A ni chuan “A Uih” (It’s stinking) tiin a lo chhang tawp mai a ni. Kan Septic Tank Soak Pit kal dan leh a rimte a thain a fel em? Kan tui Pipe-te hi a kalna turah a kal tha em? Kan bawlhhlawh paihtute hian engtinnge an paih a, khawiah nge an paih thin? Khawlaiah kan thil eina hawng leh a funnate, kan kuhva ei tuite chhak in, bangah leh banahte chinai kan tat mai thin em? Sawi tur tam hle mah se, vawikhatah chuan kan sawi seng lovang. Heng kan sawi tak maite pawh hi chhungkaw nu leh pate hian kan bengkhawnin kan ngaihtuah hle tur a ni. Mi hmuha lang lo tura thuhruk, kilkhawr taka thil paih chinte hi a thalo lehzual. Tihfai leh a har thin em avangin.

Kan VC-te hi vengchhung faina leh thianghlimna kawngah an fakawm hle. Hma an la reng a, Sawrkar hmangin remchannate an chawchhuak a. Mahse mipuiin kan tawiawm loh chuan an mahni ringawtin thui tak an kal thei lo, kan ngaihtuahna hmanga thinlung taka kan Support an ngai. Singapore chu a fai leh thianghlimna avangin a hmingthang hle. Mizoram hi kan ram a ni a, kan ta vek a ni a, i duatin i chei fai ve ang u. Kan ram ti hmingthatu a lo ni thei mial ve mahna!